Heavy metal ? gatunek muzyczny, który wyewoluował na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, z hard rocka, acid rocka i blues rocka, i stał się podłożem kontrkultury metalowców. Zasadniczą różnicą pomiędzy hard rockiem a metalem jest to, że utwory hardrockowe najczęściej komponowane są w skalach durowych, podczas gdy heavymetalowe niemal wyłącznie w molowych.
Termin "heavy metal" używany jest w dwóch znaczeniach: jako ogólna nazwa całego szeregu stylów muzycznych, wywodzących się z heavy metalu; w tym znaczeniu używana jest również ogólna nazwa metal70. i 80. XX wieku; w tym znaczeniu używana jest również nazwa classic metal. oraz jako określenie muzyki granej przez zespoły metalowe w latach
Początkowy, lecz już wyraźnie ukształtowany heavy metal, można zaobserwować w muzyce grup Led Zeppelin, Deep Purple i Black Sabbath. Jeśli chodzi o korzenie, to jedni upatrują prototypu utworu heavymetalowego w piosence The Beatles "Helter-Skelter" (z Białego Albumu) lub The Kinks "You Really Got Me", inni zaś za pierwsze utwory protoheavymetalowe uznają przeboje grupy The Dave Clark Five, szczególnie "Any Way You Want It" i "Glad All Over" z 1964 roku. Zresztą nurt zapoczątkowany przez The Dave Clark Five nazywa się heavy drum albo heavy bass, od ciężkiego, hałaśliwego i agresywnego brzmienia.
Niejasne jest pochodzenie nazwy heavy metal - istnieje tu kilkawersji. Według jednej z nich pierwszy raz użyto jej w artykuleopublikowanym w 1967 roku w piśmie "Rolling Stone" na temat muzyki Jimiego Hendrixa, w którym autor opisywał brzmienie gitarzysty jako (?) heavy metal falling from the sky. Inne źródła odnoszą do opowiadania Williama S. Burroughsa "The Heavy Metal Kid". Wreszcie inni skłonni są wywodzić termin z tekstu piosenki grupy Steppenwolf "Born to Be Wild" (z filmu "Easy Rider"), w którym pojawia się fraza heavy metal thunder, w odniesieniu do dźwięku pędzących motocykli. Należy tutaj nadmienić, że w slangu motocyklistów amerykańskich "heavy metal" jest określeniem na ciężki motocykl Harley-Davidson. Istotne jest w tym zestawieniu słowo heavy.Nawiązanie do metalu ciężkiego ukryte jest też w nazwie jednego zzespołów, z którego gatunek się wywodzi - Led Zeppelin (Pierwsza nazwaLead Zeppelin - Ołowiany Zeppelin). Pomysł zmiany nazwy grupy The New Yardbirds na Led Zeppelin powstał po uwadze Keitha Moona z The Who, w której muzykę zespołu określił on jako go over like a lead balloon ? "przepływa nad nami jak ołowiany balon" (zeppelin to sterowiec).
Bez względu na źródła nazwy, już w połowie lat siedemdziesiątychtermin heavy metal był powszechnie używany na określenie najcięższegogatunku hard rocka, choć sam styl daleki był wtedy jeszcze od homogeniczności.
Pierwszą grupą grającą muzykę heavy metal w jej rozwiniętym już kształcie, był Judas Priest. W swej symbolice odnosił się raczej do Black Sabbath niż Led Zeppelin,rozciągając jej granice do ekstremum. Podstawowymi cechami tej muzykibyła ostra i dudniąca praca sekcji rytmicznej, dominacja mocnoprzesterowanej, ostro grającej gitary elektrycznej (u niektórych grup duetu gitar elektrycznych, u Iron MaidenBona Scotta i Briana Johnsona z AC/DC), przez wyjący lub mamroczący wokal, growl, aż do śpiewu czystym falsetem (Stratovarius). Do najbardziej znanych grup heavymetalowych tego okresu należały AC/DC, Judas Priest, Iron Maiden, Motörhead, Helloween, Saxon, Blue Öyster Cult, czy Nazareth.nawet tria). Największą różnorodność można zaobserwować w rodzajuśpiewu. Wokaliści zaadaptowali wiele różnych stylów ? od gardłowego,bardzo szorstkiego śpiewu (
Początek lat 80. XX wiekubył okresem wzmożonej popularności, a jednocześnie wyraźnych jegoprzemian. Muzyka heavymetalowa, będąca ciągle alternatywnym gatunkiemrocka, zaczyna dominować w radiu i rodzącej się wtedy telewizjimuzycznej. Miało to olbrzymi wpływ na zarówno wizualną stronę muzyki,jak i samo jej brzmienie. Choć początkowo muzyka była ostra iagresywna, nastąpiło stopniowe łagodzenie jej brzmienia. Popularnośćzyskują takie grupy, jak Def Leppard, Van Halen, Scorpions, oraz te zbliżające heavy metal niemal do popowego standardu, jak Bon Jovi, Poison. Do muzyki wprowadzono chórki, instrumenty klawiszowe, a do scenicznej praktyki choreografię, fantazyjne stroje i makijaż. Styl ten w literaturze angielskiej zwany hair metal lub big hair metal,ze względu na wielkie tapirowane fryzury noszone przez muzyków, zapewnedoprowadziłby do ostatecznego wtopienia się gatunku w główny nurtrocka, gdyby nie pojawienie się grupy Metallica.Formacja ta przywróciła gatunkowi jego dawną surowość, odzierając go zewszystkich popowych i medialnych naleciałości. Tak w muzyce jak iprezentacji powrócono do korzeni, dodając jednak więcej subtelności iwewnętrznej złożoności. Za Metallicą poszedł cały legion innych gruprockowych, czyniąc heavy metal, coraz częściej nazywany po prostumetalem, jednym z najpopularniejszych i najbardziej żywotnych kierunkówwe współczesnym rocku. Z czasem też wykształciła się mnogośćpodgatunków i stylów metalowych, często łączonych z innymi gatunkamimuzycznymi (nu metal, hard core, industrial metal).
Heavy metal to nie tylko gatunek muzyczny, lecz także szeroki nurtwe współczesnej kulturze masowej. Gatunek w swej sferze tekstowejodnosił się do modnej fantastyki naukowej, fantasmagorii i humoreskisatanistycznych. Także niektóre grupy metalowe zaadaptowały w swych tekstach skrajne, neonazistowskie i szowinistycznetreści. Muzyka heavy metal była grana niemal wyłącznie przez białychmuzyków, więc często kojarzono ją z pewną formą kulturowego rasizmu.Choć satanizm, rasizm i neonazizm stanowiły niewielki margines tegoszerokiego nurtu, wielu zaczęło traktować całą muzykę metalową jakoskrajny i schyłkowy gatunek muzyki popularnej. Innym aspektem heavymetalu była jego tajemniczość i surowość, nieodparcie kojarzące się z gotykiem.opartej na czarnym humorze. Nie stronił też od poruszania treścireligijnych, a raczej antyreligijnych, czy w skrajnych sytuacjach ?
Rozpatrywanie muzyki metalowej w kategoriach tradycyjnej estetykijest bardzo trudne i zwodnicze. Twórcy metalowi, poza wczesnym okresemi czasem hair metal, nie dbali o piękno swej muzyki,przynajmniej w szeroko przyjętym tego słowa znaczeniu. Bardziejinteresującym było dla nich wytworzenie odpowiedniego nastroju,zgodność ze standardem i wykonawcza precyzja. Specyfika metalu, azwłaszcza ekstremalnych jego odmian, powoduje wiele nieporozumień.Zarówno muzykom jak i ich fanom często przypisywany jest satanizm, przy czym zwykle oskarżenia takie wynikają ze stereotypów istniejących w społeczeństwie a nie z analizy twórczości zespołu.
W okresie największej popularności gatunku rynek muzyczny został zdominowany przez trzy nurty ? popową nową falę,rock głównego nurtu i sam heavy metal. Właśnie te dwa ostatnie gatunkisobie przeciwstawiono. Główny nurt reprezentowany przez takie grupy iartystów, jak Dire Straits, Sting czy U2, uznano za tzw. inteligentny rock,gdy metalowi nadano miano prymitywnego rocka. Podział taki był bardzokontrowersyjny, gdyż w swej muzycznej treści heavy metal często byłdużo bardziej złożony niż inteligentny rock. W muzyce tej łatwo jestodnaleźć wpływy muzyki klasycznej, zwłaszcza baroku. Czołowi muzycy metalowi, głównie gitarzyści, przyznawali się do czerpania motywów z Bacha lub Paganiniego, czasem dosłownie, jak użycie przez Accept fragmentu "Dla Elizy" Beethovena w utworze "Metal Heart". Wiele aranżacji metalowych solówek gitarowych do złudzenia przypomina barokowe aranżacje smyczkowe.Instrumentaliści metalowi często też posiadali znakomite umiejętnościtechniczne, daleko wyprzedzając muzyków grających inne gatunki rockaczy popu. Z drugiej strony jednak subtelności te były niedostrzegalnedla przeciętnego odbiorcy, który słuchał tej muzyki dla tzw. czadu lub zadymy.
W latach 90. XX wiekuheavy metal ciągle był jednym z dominujących gatunków rocka. Jegopopularność spowodowała także to, że inne gatunki i style rockaprzejęły pewne cechy muzyki metalowej, głównie agresywność i dynamikę.W porównaniu z raczej delikatną muzyką lat osiemdziesiątych, latadziewięćdziesiąte są okresem dominacji ciężkiego brzmienia także wobrębie głównego nurtu rocka oraz grunge'u, który z heavy metalem jest blisko związany.
